Dostępność to właściwość środowiska, która pozwala osobom z ograniczeniami funkcjonalnymi na korzystanie z niego na zasadzie równości z innymi. Dostępność jest dla wielu osób warunkiem prowadzenia niezależnego życia i uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju, społeczności lokalnej, szkoły czy miejsca pracy.
Dostępność, a właściwie jej brak, dotyczy nas wszystkich, ale odczuwana jest najmocniej przez:
- osoby na wózkach inwalidzkich, poruszające się o kulach,
- osoby o ograniczonej możliwości poruszania się,
- osoby starsze,
- kobiety w ciąży,
- osoby z małymi dziećmi, w tym z wózkami dziecięcymi,
- osoby z ciężkim lub nieporęcznym bagażem.
Ocenia się, że nawet 30% społeczeństwa może mieć trwałe lub czasowe ograniczenia w mobilności czy percepcji.
Polska jest obecnie najszybciej starzejącym się państwem Unii Europejskiej. Populacja osób powyżej 65. roku życia stanowi obecnie 16% . W 2024 roku osiągnie 23% ludności, a w 2025 roku 33%.
Brak jest danych jaki procent stanowią osoby z niepełnosprawnościami ruchowymi. Przyjmuje się, że jest ich około 10% ogólnej liczby mieszkańców.
Program Dostępność Plus – odpowiedź na problemy związane z dostępnością
Program Dostępność Plus powstał w Ministerstwie Inwestycji i Rozwoju w odpowiedzi na potrzeby ludzi z niepełnosprawnościami. Program zakłada 2 torowe oddziaływanie na stan dostępności w Polsce: Pierwszym, strategicznym wymiarem jest trwałe włączenie problematyki dostępności do wszystkich polityk publicznych, do praktyki planowania, realizacji i oceny funkcjonowania państwa. Drugim wymiarem działań zaplanowanych w Programie są inwestycje (budowlane, transportowe, technologiczne) w istniejącą infrastrukturę, przestrzeń, środki transportu, strony internetowe czy usługi o charakterze powszechnym. My skoncentrujemy się na tym drugim wymiarze działań, a więc inwestycjach w infrastrukturę, przestrzeń i środki transportu. Branża dźwignicowa jest dostawcą niezbędnych środków transportu, które ułatwiają poruszanie się osób niepełnosprawnych w budynkach, przestrzeni publicznej bądź pomiędzy domem i pracą. Należą do nich platformy instalowane na pojazdach, platformy pionowe, platformy pochyłe oraz dźwigi osobowe dostosowane dla osób niepełnosprawnych
Dostępność do budynków, lokali mieszkalnych i przestrzeni publicznej
Rządowy program Dostępność Plus zakłada, że wszystkie nowe inwestycje budowlane będą spełniać warunki dostępności i będą od początku projektowane tak, aby każdy mógł z łatwością z nich korzystać.
Dla istniejących budynków, pojawią się nowe możliwości ich modernizacji (np. montaż podjazdów, platform schodowych, platform pionowych bądź dźwigów zewnętrznych.
Skala programu pozwoli na stopniowe, systematyczne działania przy okazji prowadzonych remontów i modernizacji, które poprawią jakość otaczającej nas przestrzeni.
Finansowanie programu
Program przewiduje, że w latach 2018-2025 na jego realizacje zostanie przeznaczona kwota około 23,2 miliarda złotych. Podstawowymi źródłami finansowania programu będą:
- Publiczne środki zagraniczne (13,6 mld zł, co stanowi prawie 59% budżetu programu), wśród których należy wymienić:
- Fundusze unijne, czyli: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny oraz Fundusz Spójności.
- Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (czyli tzw. fundusze norweskie i fundusze EOG), które są formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej.
- Publiczne środki krajowe (8,2 mld zł, co stanowi ponad 35% budżetu programu), wśród których należy wymienić:
- budżet państwa, w zakresie wkładu krajowego niezbędnego do współfinansowania działań z funduszy unijnych (344 mln zł, czyli ponad 1% budżetu programu),
- środki jednostek samorządu terytorialnego (JST) (7,1 mld zł, czyli prawie 31% budżetu programu),
- fundusze celowe: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) (800 mln zł, czyli 3% budżetu programu) .
- Środki prywatne (1,3 mld zł, co stanowi prawie 6% budżetu programu).
Sprawa jest prosta do osiągnięcia w fazie nowo projektowanych obiektów. Do dyspozycji projektantów branża dźwignicowa stawia dźwigi osobowe przyjazne dla osób niepełnosprawnych, oraz platformy pionowe i pochyłe, coraz powszechniej stosowane w przestrzeni publicznej oraz platformy instalowane na środkach transportu służących do przewozu osób niepełnosprawnych zwanych popularnie MTON (Miejski Transport Osób Niepełnosprawnych).
Największym wyzwaniem jest modernizacja istniejących budynków, które w większości przypadków nie posiadają wewnątrz miejsca na instalację dźwigu i pozostaje tylko rozwiązanie w postaci instalacji platformy schodowej lub zewnętrznej platformy pionowej.
Dane z branży dźwignicowej
Branża dźwignicowa jest bezpośrednim dostawcą urządzeń, które decydują o dostępności do budynków, lokali i przestrzeni publicznej. Popatrzmy na fakty. Jak obecnie Polska radzi sobie z problemem dostępności? Jak wygląda rynek urządzeń dla osób niepełnosprawnych w latach 2015-2017 i od czego zależy jego rozwój.
Patrząc na odmiany instalowanych urządzeń należy zauważyć, iż ilość instalowanych platform pochyłych utrzymuje się na poziomie ok. 500 sztuk rocznie. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że w tej liczbie mieszczą się platformy instalowane w starych eksploatowanych budynkach oraz tych nowo oddawanych do eksploatacji to liczba ta nie zachwyca. Jeżeli uwzględnimy fakt, że na koniec 2017 roku wszystkich zainstalowanych platform pochyłych było 5994 sztuk to ich roczny przyrost wynosi 588 sztuk, co stanowi 9,8 % w stosunku do zainstalowanego wolumenu. Stanowi to całkiem niezły wynik.
W grupie platform pionowych, lokalizowanych najczęściej przy kładkach, centrach handlowych i w przestrzeni publicznej, wszystkich zainstalowanych platform w 2017 roku było 10 588 sztuk, podczas gdy ich roczny przyrost wynosił 707 sztuk, co stanowi 6,7 % zainstalowanego wolumenu.
Największy wzrost procentowy odnotowujemy w grupie platform montowanych na pojazdach. Roczny przyrost procentowy w roku 2017 wyniósł 29,3%. Mogłoby się wydawać, że jest to ogromny sukces, jednak gdy weźmiemy pod uwagę fakt, że we wszystkich polskich miastach było dostępne zaledwie 453 pojazdy z platformami dla osób niepełnosprawnych to widać jak bardzo jesteśmy zacofani w zakresie pomocy w przemieszczaniu się osób niepełnosprawnych. W grupie tej znajdują się pojazdy prywatne oraz pojazdy miejskie z grupy MTON.
Odrębny problem stanowi rozmieszczenie tych urządzeń na obszarze kraju. Pokazuje to, że tylko w niektórych województwach/miastach osoby niepełnosprawne mają szanse korzystać z tych urządzeń funkcjonujących w budynkach oraz przestrzeni publicznej. Wśród wiodących województw należy wymienić: mazowieckie, śląskie, wielkopolskie - wg ilości zainstalowanych urządzeń. Oczywiście dominującym miastem w skali kraju jest Warszawa.
Rozmowy przeprowadzone z dostawcami urządzeń dla osób niepełnosprawnych na targach EURO-LIFT 2018 jednoznacznie wskazują, że barierą rozwoju rynku jest problem pozyskania źródeł finansowania oraz wysokość dofinansowania ze środków publicznych.
Czy rządowy program przełamię tę barierę?
Przywołane powyżej dane pozwolą nam w następnych latach odnieść się do zachodzących zmian i oceniać czy i jaki wpływ na poprawę dostępności do budynków, lokali mieszkalnych i przestrzeni publicznej miał przyjęty Program rządowy Dostepność Plus. O jego sukcesie będzie świadczyć ilość instalowanych rocznie urządzeń dla niepełnosprawnych w porównaniu do wyników sprzed uruchomienia programu. W imieniu wszystkich niepełnosprawnych trzymamy kciuki za jego sukces!
Dla zainteresowanych programem Dostępność Plus udostępniamy jego treść w załączeniu.
