W Unii Europejskiej dźwigi są objęte głównie postanowieniami Dyrektywy dźwigowej 95/16/WE, która została ostatnio zmieniona przez Dyrektywę dźwigową 2014/33/UE. Postanowienia dyrektywy 2014/33/UE zaczną obowiązywać z dniem 20 kwietnia 2016 r.
Należy przypomnieć, że zasadnicze wymagania zawarte w Dyrektywie dźwigowej dotyczą etapu projektowania, produkcji, montażu, instalacji, wprowadzania do obrotu i przekazywania do eksploatacji dźwigów, a tym samym, co do zasady, mają zastosowanie wyłącznie do nowych urządzeń. W Dyrektywie dźwigowej podmioty instalujące dźwigi oraz producenci dźwigów i elementów bezpieczeństwa znajdą procedury oceny zgodności oparte na tzw. modułach obejmujących projektowanie, produkcję, montaż, instalację oraz kontrolę końcową dźwigów, a także projektowanie i produkcję elementów bezpieczeństwa stosowanych do dźwigów.
Za zgodność dźwigów i elementów bezpieczeństwa do dźwigów z Dyrektywą 2014/33/UE są odpowiedzialne podmioty gospodarcze. Taka zasada pozwala zapewnić wysoki i jednolity poziom ochrony zdrowia i bezpieczeństwa osób i mienia, a także sprzyja uczciwej konkurencji na unijnym rynku, stosownie do roli odgrywanej przez dany podmiot gospodarczy w łańcuchu dostaw. Każdy podmiot gospodarczy wprowadzający do obrotu element bezpieczeństwa do dźwigów pod własną nazwą lub znakiem towarowym albo modyfikujący element bezpieczeństwa do dźwigów w sposób, który może wpłynąć na jego zgodność z Dyrektywą dźwigową, powinien być uznany za producenta i przejąć jego obowiązki.
Należy zwrócić szczególną uwagę na postanowienia zawarte w art. 44 Dyrektywy 2014/33/UE, z których wynika, że państwa członkowskie nie mogą utrudniać oddawania do użytku dźwigów ani udostępniania na rynku elementów bezpieczeństwa do dźwigów objętych Dyrektywą 95/16/WE, zgodnych z tą Dyrektywą, które zostały wprowadzone do obrotu przed dniem 20 kwietnia 2016 r. W drugim akapicie art. 44 podano, że certyfikaty i decyzje wydane przez jednostki notyfikowane na mocy Dyrektywy 95/16/WE zachowują ważność na mocy niniejszej Dyrektywy. Taki zapis pozwala wszystkim zainteresowanym stronom na stopniowe dostosowanie się do nowych wymagań wynikających z samych wymagań Dyrektywy 2014/33/UE, jak również wynikających ze zmienionych norm serii EN 81-1/2 na nowe normy EN 81-20/50, które są podstawą odniesienia podczas wydawania certyfikatów i decyzji przez jednostki notyfikowane.
W Dyrektywie dźwigowej 2014/33/UE, w stosunku do Dyrektywy 95/16/WE, wprowadzono nowe zagadnienia, m.in.: uszczegółowiono definicję dźwigu jako urządzenia podnoszącego, obsługującego określone poziomy, wyposażonego w podstawę ładunkową poruszającą się wzdłuż sztywnych prowadnic, nachylonych do poziomu pod kątem większym niż 15 st. lub urządzenia podnoszącego poruszającego się po określonym torze, nawet nieporuszającego się wzdłuż sztywnych prowadnic.
Należy zwrócić uwagę, że obecnie elementy bezpieczeństwa zostały umieszczone w załączniku III do Dyrektywy 2014/33/UE (w Dyrektywie 95/16/WE znajdowały się w załączniku IV). Nowością jest umieszczenie w pkt 2 załącznika III „urządzeń zapobiegających spadkom, o których mowa w punkcie 3.2 załącznika I, które zapobiegają swobodnemu spadkowi kabiny lub jej niekontrolowanemu ruchowi”, tzw. UCMP . Oznacza to, że wszystkie urządzenia zabezpieczające, zapobiegające niekontrolowanemu ruchowi kabiny zostały włączone do wykazu elementów bezpieczeństwa, a nie jak w dyrektywie 95/16/WE „urządzenia zapobiegające spadkom, o których mowa w punkcie 3.2 załącznika I, które zapobiegają swobodnemu spadkowi kabiny lub jej niekontrolowanemu ruchowi w górę”. W ten sposób urządzenia UCMP zostały wyraźnie zaliczone do wykazu elementów bezpieczeństwa, co oznacza, że przed wprowadzeniem ich do obrotu, producenci muszą pamiętać, że są zobligowani do uzyskania dla takich urządzeń certyfikatu badania typu UE wydanego przez Jednostkę Notyfikowaną.
W Dyrektywie 2014/33/UE sprecyzowano obowiązki podmiotów gospodarczych, takich jak instalatorzy, producenci, upoważnieni przedstawiciele, importerzy i dystrybutorzy. W celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów do obowiązków instalatorów dźwigów należy m.in.:
- przeprowadzenie badania technicznego dźwigów oraz, w razie potrzeby, prowadzenie ewidencji skarg oraz ewidencji dźwigów niezgodnych z wymaganiami,
- zapewnienie oznaczenia dźwigów nazwą typu, numerem partii lub serii lub inną informacją umożliwiającą ich identyfikację. Instalatorzy będą zobowiązani podać na dźwigu swoje nazwisko lub nazwę, zarejestrowaną nazwę handlową lub zarejestrowany znak towarowy oraz adres kontaktowy. Adres kontaktowy powinien wskazywać pojedynczy punkt, w którym można skontaktować się z instalatorem, a dane kontaktowe powinny być podane w języku łatwo zrozumiałym dla użytkowników końcowych i organów nadzoru rynku,
- zapewnienie instrukcji do dźwigu, o której mowa w załączniku I pkt 6.2 Dyrektywy, w języku łatwo zrozumiałym dla użytkowników końcowych, określonym przez państwo członkowskie, w którym dźwig jest wprowadzony do obrotu. Instrukcje, jak również wszelkie etykiety muszą być jasne, zrozumiałe i czytelne. Na uzasadnione żądanie właściwego organu krajowego instalatorzy zobowiązani są udzielić wszelkich informacji i udostępnić dokumentację w formie papierowej lub elektronicznej. Należy zwrócić uwagę, że w niektórych przypadkach obowiązki producentów mają zastosowanie również do importerów lub dystrybutorów.
Twórcy postanowień Dyrektywy dźwigowej 2014/33/UE zwrócili również uwagę, że jej postanowienia powinny mieć zastosowanie do wszystkich rodzajów dostaw, w tym do sprzedaży wysyłkowej. W celu ułatwienia komunikacji między podmiotami gospodarczymi, organami nadzoru rynku i konsumentami wskazano, aby państwa członkowskie zachęcały podmioty gospodarcze do podawania oprócz adresu pocztowego również swojego adresu internetowego.
Przesłaniem jakie zawiera Dyrektywa dźwigowa 2014/33/UE jest uwzględnianie przez organizacje normalizacyjne Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych podczas tworzenia norm zharmonizowanych. Należy pamiętać, że dźwigów mogą dotyczyć także inne dyrektywy obejmujące szczególne rodzaje ryzyka. Dyrektywa dźwigowa jest powiązana z następującymi przepisami:
- Dyrektywą maszynową 2006/42/WE
- Dyrektywą o kompatybilności elektromagnetycznej 2004/108/WE
- Dyrektywą niskonapięciową 2006/95/WE
- Rozporządzeniem 305/2011 o wyrobach budowlanych
W Dyrektywie Dźwigowej 2014/33/UE szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom skutkującym wzmocnieniem roli organów nadzoru rynku. W Polsce organami odpowiedzialnymi za nadzór rynku, czyli kontrolę spełnienia przez dźwigi i elementy bezpieczeństwa zasadniczych wymagań Dyrektywy dźwigowej jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który korzysta w tym obszarze w usług wyspecjalizowanych organów, m.in. Państwowej Inspekcji Pracy.
