Resurs - egzekwować od producentów czy zrzucić na barki eksploatujących?

Upłynęło już dziesięć miesięcy od czasu wejścia w życie rozporządzenia MPiT z dnia 30 października 2018, które w &7 nakłada na eksploatujących nowe obowiązki.

Punkty 5 i 6 &7 nowego rozporządzenia w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego, mają następujące brzmienie:

5. Eksploatujący, w przypadku gdy nie jest znany resurs UTB, określa go na podstawie aktualnego stanu wiedzy technicznej i dobrej praktyki inżynierskiej.
6. Eksploatujący, w przypadku przekroczenia resursu UTB, przeprowadza ocenę stanu technicznego UTB lub zleca jej przeprowadzenie.

Do redakcji portalu dzwignice.info napływają sygnały, że w wielu instrukcjach eksploatacji, zarówno w eksploatowanych, jak i nowo dostarczanych na rynek urządzeniach, producenci nie podają projektowanej trwałości eksploatacyjnej (resursu), w stosunku do której mógłby eksploatujący odnosić się rejestrując jej wykorzystanie. Eksploatujący nie posiada wiedzy jakie były założenia projektanta odnośnie trwałości eksploatacyjnej projektowanego urządzenia o ile producent nie poda ich w instrukcji eksploatacji.

Jak powinien postąpić eksploatujący w przypadku, gdy producent nie określa w instrukcji eksploatacji wartości resursu?

Zdaniem redakcji, w sytuacji kiedy producent nie określił jaka jest trwałość eksploatacyjna – eksploatujący nie może i nie powinien określać stopnia jej wykorzystania, gdyż nie ma się do czego odnieść. Powinien wystąpić do producenta o uzupełnienie tych danych w trybie pilnym powołując się na wymagania dyrektywy maszynowej. Chodzi o wszystkich istniejących producentów i ich urządzenia wyprodukowane w oparciu o dyrektywy.

Odmienne stanowisko reprezentuje UDT, opisane w Wytycznych UDT - wydanie 2. Brzmi ono:

Sposób określenia resursu UTB oraz zakres przeglądu specjalnego powinien być zgodny z zapisami instrukcji eksploatacji urządzenia. W przypadku braku stosownych informacji w instrukcji, należy postępować zgodnie z zapisami niniejszego dokumentu oraz w oparciu o wskazówki osoby kompetentnej.

Uzasadnienie rozbieżności:

Wśród eksploatowanych urządzeń UTB, gdzie resurs nie został określony przez producenta można wyodrębnić 3 grupy:

1. Urządzenia wyprodukowane w oparciu o przepisy UDT (sprzed 2004 r.);
2. Urządzenia wyprodukowane w oparciu o dyrektywę maszynową przez firmy, które już nie istnieją na rynku.
3. Urządzenia wyprodukowane przez obecnych na rynku producentów, którzy od kilkunastu lat dostarczają na rynek polski swoje produkty nie podając trwałości eksploatacyjnej (resursu), mimo iż oznaczają je znakiem CE i dostarczają deklarację zgodności z dyrektywą maszynową WE.

Obowiązek zawarty w punkcie 5 rozporządzenia oraz interpretacja zawarta w Wytycznych UDT zrozumiałe są dla urządzeń należących do grupy 1 i 2.

W przypadku grupy 3 brak podstaw prawnych, na podstawie których dozór techniczny lub eksploatujący mogliby wchodzić w kompetencje zastrzeżone w dyrektywie maszynowej dla producenta i sami ustalać domniemany resurs co najmniej z 4 powodów:

• nie maja wiedzy na jaką trwałość eksploatacyjną i dla jakich warunków eksploatacji zostało zaprojektowane urządzenie bo producent może ale nie musi stosować normy przywołane w dokumencie pt. Wytyczne UDT dotyczące eksploatacji urządzeń transportu bliskiego - wydanie 2 czerwiec 2019;
• sekcja 4.1.2.3 dyrektywy maszynowej wymaga, aby to projektant maszyny uwzględnił zmęczenie materiału i zużycie eksploatacyjne, które zależą od czasu i intensywności użytkowania maszyny w założonym okresie eksploatacji;
• to producent ma obowiązek dostarczyć wiedzę niezbędną do eliminacji zagrożeń i zmniejszenia ryzyka we wszystkich fazach cyklu życia maszyny, także wtedy gdy osiągnie ona resurs;
• zawartość instrukcji powinna odpowiadać wymogom zawartym w dyrektywie maszynowej punkt 1.7.4, a wiec posiadać wszystkie niezbędne dane do bezpiecznej eksploatacji maszyny we wszystkich fazach jej życia.

Zgodnie z punktem 5 rozporządzenia, to eksploatujący jest obciążony odpowiedzialnością za nieprzestrzeganie przez producentów (być może nieświadomie) postanowień dyrektywy maszynowej, a także kosztami i ryzykiem popełnienia błędu przy ustalaniu resursu.

Nasuwa się pytanie: Dlaczego dozór techniczny nie reaguje na braki w instrukcjach eksploatacji?

Według przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz. U. z 2016 r., poz. 542), organem monitorującym funkcjonowanie systemu nadzoru rynku jest Prezes UOKiK.

Zgodnie z art. 58 ww. ustawy system nadzoru rynku tworzą organy wymienione w ust. 2 i 3, zwane dalej „organami nadzoru rynku” oraz organy celne. Urząd Dozoru Technicznego nie jest organem wymienionym w art. 58 ww. ustawy. W związku z powyższym Urząd Dozoru Technicznego:

• nie prowadzi kontroli spełniania przez wyroby wymagań lub kontroli w zakresie stwarzania przez wyroby zagrożenia,
• nie prowadzi postępowań w sprawie wprowadzonych do obrotu lub oddanych do użytku wyrobów niezgodnych z wymaganiami,
• nie wszczyna postępowania z urzędu w przypadku, gdy ustalenia kontroli wskazują, że wprowadzony do obrotu lub oddany do użytku wyrób spełnia wymagania, a mimo to stwarza zagrożenie.

W związku z powyższym nasza redakcja stawia w imieniu eksploatujących pytania, które być może zostaną pytaniami retorycznymi:

• W jaki sposób chcemy rozwiązać problem tysięcy urządzeń (wymienionych w punkcie 3), które w instrukcji eksploatacji nie wskazują na jaką trwałość eksploatacyjną zostały zaprojektowane (nie mają określonego resursu)?
   
• Dlaczego w fazie eksploatacji, próbuje się ingerować w prawa i obowiązki zastrzeżone przez dyrektywę maszynową wyłącznie dla producenta, zamiast egzekwować dyrektywę w fazie lokowania produktu na rynku?
  
  
• Czy z racji nadzoru nad rynkiem urządzeń transportu bliskiego UOKiK wszczął postępowania wyjaśniające w związku z nie wypełnianiem przez producentów postanowień dyrektywy maszynowej?
  
  
• Dlaczego nadal są dopuszczane do eksploatacji urządzenia, które nie spełniają wymagań dyrektywy maszynowej, tj. nie posiadają określanego resursu?
  
  
• Kto wobec powyższego czuje się odpowiedzialny/kompetentny do wyprowadzenia nieprawidłowości związanych z przestrzeganiem dyrektyw w zakresie urządzeń transportu bliskiego?