Znaczny wiek dźwignicy nie jest czynnikiem dyskwalifikującym ją do dalszej pracy, ale może stanowić podstawę do tego, aby urządzenie poddać przeglądowi specjalnemu i określić jego rzeczywisty stan techniczny. Dopiero po wykonaniu zaleceń wynikających z przeglądu specjalnego i wykonaniu badania technicznego nadzwyczajnego możemy stwierdzić, że urządzenie nadaje się do dalszej eksploatacji.
Trochę historii
Część z naszych czytelników zapomniała o takim pojęciu jak trwałość eksploatacyjna maszyny. W instrukcjach obsługi dźwignic z lat 90. kupujący znajdowali zapisy, które informowały, że np. po 10 latach eksploatacji należy przeprowadzić remont średni, po 25 latach eksploatacji - remont kapitalny. Dokumentacje techniczno-ruchowe (DTR) sporządzane były w oparciu o obowiązujące wówczas przepisy krajowe, gdyż nie obowiązywały nas jeszcze dyrektywy unijne.
Po wstąpieniu do EU i pod działaniem dyrektywy maszynowej w zasadzie niewiele się zmieniło. Każde urządzenie transportu bliskiego jest projektowane z określoną trwałością eksploatacyjną (resursem), którą określa się bądź to grupą natężenia pracy bądź latami pracy. Jeżeli chcemy je bezpiecznie eksploatować to musimy wykonywać zalecenia zawarte w instrukcji producenta odnośnie konserwacji, przeglądów i remontów.
Skąd wzięły się problemy z resursem?
Przez ostatnie 30 lat otwartego rynku wtórnego ściągnęliśmy do Polski tysiące używanych urządzeń, nie wiedząc nic o tym jaka była ich historia eksploatacji i jaki jest ich stan techniczny. Stan rzeczywisty tych urządzeń z reguły był skrywany przez dotychczasowych użytkowników, a na rynku krajowym zaczynaliśmy ich eksploatację tak, jakby były prawie nowe, nie zwracając uwagi na rzeczywistą przyczynę sprzedaży, którą w większości przypadków było wykorzystanie trwałości eksploatacyjnej. Lekceważyliśmy ten stan rzeczy, bo nikt od nas nie egzekwował ewidencji wykorzystania trwałości eksploatacyjnej (resursu). Taki stan rzeczy utrzymywał się pomimo zapisów w DTR o konieczności corocznej kontroli wykorzystania trwałości eksploatacyjnej. Winę za taki stan rzeczy ponosimy wszyscy, łącznie z dozorem technicznym, który mógł te zapisy egzekwować.
Od kiedy resurs stał się wymagalny?
Od momentu wejścia w życie rozporządzenia MPiT z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego to na eksploatującym spoczywa obowiązek ewidencji stopnia wykorzystania resursu, a w przypadku osiągnięcia jego wartości granicznej, przeprowadzenia przeglądu specjalnego, który określi stan techniczny i zakres prac niezbędnych do wykonania, aby urządzenie mogło być dopuszczone do dalszej eksploatacji. Oczywiście przeglądu specjalnego nie wykonuje sam eksploatujący lecz firma /ekspert, która posiada stosowne kwalifikacje. Prace remontowe wynikające z przeglądu powinna wykonać firma, która posiada uprawnienia dozoru technicznego do napraw lub modernizacji. Po wykonaniu wszystkich zaleceń z przeglądu technicznego urządzenie powinno być przedłożone dozorowi technicznemu do badania nadzwyczajnego. Dopiero teraz jest miejsce na badanie przez dozór techniczny.
Sprawności urządzenia nie ocenia się wizualnie
Urządzenie, mimo pokaźnego wieku, może wyglądać bardzo dobrze, ale jego zdolność do pracy zależy od wykorzystania trwałości eksploatacyjnej i jego stanu technicznego. Weźmy do rozważań przedmiotowy żuraw wieżowy, którego projektowana trwałość eksploatacyjna to 15 lat. W zależności od sposobu eksploatacji jego żywotność może być wykorzystana co najmniej na 3 sposoby:
- przy bardzo ciężkim reżimie eksploatacji dwuzmianowej – ok. 10 lat,
- przy średnim reżimie eksploatacji jednozmianowej - 15 lat,
- przy bardzo lekkim reżimie eksploatacji jednozmianowej - ok.25 lat.
Problem powstaje wtedy, gdy nic nie wiemy o historii eksploatacji i nie jesteśmy w stanie praktycznie określić stopnia wykorzystania resursu. W takim przypadku powinniśmy zacząć od przeglądu specjalnego. Wynik przeglądu specjalnego i zakres prac niezbędnych do wykonania, a właściwie szacowany ich koszt, zadecyduje czy opłaca się ponieść te koszty i czy ich wysokość czyni przedsięwzięcie opłacalnym.
Trwałość eksploatacyjna a żywotność ekonomiczna UTB
Żywotność ekonomiczna urządzenia transportu bliskiego (UTB) mierzona jest czasem jego działania do chwili wycofania z eksploatacji. Decydują o tym możliwości techniczne (dostęp do części zamiennych i podzespołów) i nakłady finansowe niezbędne do poniesienia na odtworzenie jego funkcji eksploatacyjnych, poprzez naprawy, modernizacje i remonty kapitalne. W przypadku UTB mogą wystąpić nawet kilkukrotne remonty kapitalne lub modernizacje, a łączna żywotność (okres eksploatacji) jest sumą czasów działania w kolejnych cyklach pomiędzy remontami kapitalnymi. Wszystko zależy od sposobu eksploatacji oraz opłacalności przeprowadzanych remontów kapitalnych.
