Dźwignice w energetyce

Napowietrzne linie energetyczne znajdują się zazwyczaj wysoko ponad naszymi głowami. Ich budowa, naprawy i konserwacja odbywa się na wysokości i wymaga zastosowania różnego rodzaju dźwignic. Zarówno w trakcie budowy, naprawy, jak i eksploatacji niezbędne jest użycie żurawi samojezdnych terenowych lub żurawi przeładunkowych, a także podestów ruchomych. Ze względu na specyficzny charakter robót wszystkie te urządzenia posiadają specjalne rozwiązania uwzględniające warunki pracy w energetyce oraz występujące zagrożenia i były pod tym kątem projektowane.

Prace konserwacyjne przy urządzeniach elektroenergetycznych mogą być wykonywane: pod napięciem, w pobliżu napięcia lub przy wyłączonym napięciu. Wykonywanie prac pod napięciem lub w pobliżu instalacji elektrycznych zawsze wiąże się z występowaniem wysokiego ryzyka. Aby wykonać zadanie w sposób bezpieczny należy ściśle stosować się do określonych przepisami zasad bezpieczeństwa oraz stosować odpowiedni sprzęt i narzędzia.

Praca pod napięciem

Naprawy i konserwacja sieci energetycznej nie zawsze może odbywać się przy wyłączonym napięciu. W swobodnym dostępie do miejsca wykonywania pracy pod napięciem pomagają specjalnie do tego celu przystosowane urządzenia, wśród których popularne są podesty ruchome izolowane popularnie zwane podnośnikami koszowymi izolowanymi.

Należy również pamiętać, że prace pod napięciem, mogą wykonywać tylko pracownicy posiadający ważne upoważnienie w tym zakresie . Obowiązek ten dotyczy również operatorów żurawi czy podestów ruchomych wykorzystywanych do wykonywania tego typu prac. Prace pod napięciem można wykonywać w dwojaki sposób: z odległości lub w bezpośrednim kontakcie.

Praca z odległości oznacza, że pracownicy znajdują się cały czas poza strefą prac pod napięciem (tj. przestrzenią wokół nieosłoniętych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych lub ich części pozostających pod napięciem). W strefie prac pod napięciem nie może znajdować się, bez specjalnych środków ochronnych, żadna część ciała pracownika. Nie wolno też wprowadzać do niej sprzętu, narzędzi, materiałów i urządzeń nieprzystosowanych do prac pod napięciem. Prace takie wykonuje się za pomocą narzędzi, które wprowadza się do strefy pod napięciem umieszczone na drążkach izolacyjnych. Podnośniki koszowe nieizolowane można wykorzystać do pracy z odległości, pod warunkiem, że żadna części urządzenia nie zbliży się do elementów będących pod napięciem na odległość mniejszą niż 0,5 metra.

Wykonując pracę w kontakcie pracownicy wprowadzają do strefy prac pod napięciem odpowiednio zabezpieczone niektóre części ciała oraz sprzęt i narzędzia (w tym podnośniki koszowe), przystosowane do tego rodzaju prac, tzw. podnośniki izolowane.

Podnośniki przeznaczone do pracy pod napięciem mogą być wyposażone w wysięgnik izolowany lub w ramię izolowane, w przypadku podestów z wysięgnikiem teleskopowym. Podnośniki takie są stosowane do prac pod napięciem w zakresie napięć znamionowych od 1 kV do 800 kV. Wymagania dotyczące podnośników z wysięgnikiem izolacyjnym stosowanych do wykonywania prac pod napięciem reguluje norma PN-EN 61057:2002.

W normie określono również zakres i metody badań właściwości elektrycznych i mechanicznych części izolacyjnych, takich jak: wysięgnik, rozsuwane ramię, platforma robocza (kosz), żurawik. Podano wymagania i badania części przewodzących podnośników, od których położenia zależy bezpieczeństwo pracy pod napięciem.

Zastosowanie tworzyw sztucznych w konstrukcji ramienia wysięgnika i kosza wykonanego z włókna szklanego (lub innych tworzyw) umożliwia wykonywanie prac w kontakcie z czynną linią. Jednocześnie należy pamiętać, że przy wykonywaniu tego typu pracy monterzy w koszu obowiązkowo muszą używać specjalistycznego wyposażenia jak np. drążki izolacyjne, oraz używać specjalnego ubioru, elektroizolacyjnych rękawic i rękawów ochronnych dobranych do napięcia sieci elektroenergetycznej.

Najczęściej spotykana oferta podestów izolowanych na rynku polskim to podnośniki Versalift, w ofercie firmy Windex z Chojnic oraz podnośniki Altec, w ofercie firmy Arcon z Warszawy.

Oferta podnośników izolowanych firmy Altec skierowana jest do firm wykonujących prace pod napięciem w sieciach średniego i wysokiego napięcia. Na terenie Europy Środkowo-Wschodniej urządzenia dostarczane są do spółek sektora energetycznego zajmujących się dystrybucją i przesyłem energii elektrycznej. Podesty izolowane służą do wykonywania czynności konserwacyjnych i naprawczych. Izolację podestu zapewniają wstawki górnego i dolnego wysięgnika wykonane z włókna szklanego. Operator w koszu chroniony jest przez specjalną wkładkę odporną na napięcie do 50kV.

Izolowane podnośniki koszowe Versalift zapewniają izolację podczas pracy pod napięciem od 46 do 69 kV. Montowane są na podwoziach umożliwiających pracę w trudnym terenie lub w miejscach, które są niedostępne dla zwykłych podestów. Na szczególną uwagę zasługuje, nowy w ofercie firmy, podnośnik izolowany Versalift SST-40-EIH na podwoziu gąsienicowym Hinowa LightLift 23.12 (PT20G), które zasilane jest za pomocą silnika benzynowego 15BHP i wyposażone jest w gumowe gąsienice i cztery radialne, automatycznie poziomujące podpory. Maszyna dedykowana jest do prac na stosunkowo niewielkich wysokościach, lecz w ekstremalnych warunkach terenowych.

Sporym powodzeniem w branży energetycznej cieszy się również, będący tegoroczną premierą, podest Ruthmann Steiger TBR 250. Jest to innowacyjny podnośnik, o parametrach charakterystycznych dla podwozi o masie do 7,49 ton, zamontowany na podwoziu 3,5- tonowym. Udźwig wynoszący 230 kg oraz ruchome ramię kosza Rüssel umożliwiają wykonywanie prac w trudno dostępnych miejscach. Podnośnik może być wyposażony w typowy kosz aluminiowy lub kosz poliestrowy o podwójnej izolacji oraz w standardową drugą izolację wysięgnik-podwozie umożliwiające bezpieczną pracę na liniach pod napięciem do 1 kV.

Pracom wykonywanym na liniach energetycznych do 1kV towarzyszyć mogą podesty koszowe z szerokiej palety Versalift montowane na samochodach ciężarowych lub podwoziach typu VAN.

Praca na wysokości w sąsiedztwie instalacji elektrycznych

Oprócz prac związanych stricte z budową czy utrzymaniem sieci energetycznych, przy użyciu podestów wykonuje się wiele różnych zadań związanych z instalacjami elektrycznymi. Są to np. konserwacja oświetlenia ulicznego, montaż ozdób świetlnych (np. bożonarodzeniowych), montaż podświetlanych reklam i bilbordów itp.

Należy również mieć na uwadze, iż wiele prac budowlanych, konserwacyjnych czy związanych z utrzymaniem porządku publicznego przebiega w pobliżu różnego rodzaju instalacji elektrycznych i sieci energetycznych. Ze względu na duże niebezpieczeństwo wynikające z zetknięcia się z taką instalacją należy pamiętać i bezwzględnie przestrzegać obowiązku zachowania bezpiecznych odległości zgodnych z obowiązującymi przepisami.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 492) dokładnie określa minimalne odstępy w powietrzu od nieosłoniętych urządzeń i instalacji elektrycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, wyznaczające zewnętrzne granice strefy prac. Ich wartości zawiera tabela 1.

Tabela 1
Odległości od czynnych linii elektroenergetycznych dla wykonywania prac pod napięciem lub w pobliżu napięcia. 

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47, poz. 401) w § 55 stwierdza z kolei, że nie jest dozwolone sytuowanie stanowisk pracy, materiałów lub maszyn i urządzeń budowlanych bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi lub w odległości liczonej w poziomie od skrajnych przewodów, mniejszej niż określone w tabeli 2.

Tabela 2
Odległość liczona w poziomie od skrajnych przewodów.

Wykonywanie prac wymagających użycia sprzętu zmechanizowanego (w tym żurawi) w pobliżu urządzeń instalacji elektrycznych może odbywać się pod warunkiem zachowania wymienionych w tabeli 2 odległości. Linie energetyczne zlokalizowane są w bardzo trudno dostępnych miejscach, dlatego nie bez znaczenia jest posiadanie specjalistycznego, gotowego na podjęcie różnych wyzwań, sprzętu. O tym, czy podnośnik koszowy sprawdzi się podczas pracy w elektrowniach, elektrociepłowniach i zakładach energetycznych zadecydują jego parametry. Większość oddziałów utrzymania sieci zarówno w celu wykonania szybkiej interwencji, jaki i zaplanowanych prac związanych z budową i konserwacją napowietrznych linii energetycznych, wybiera urządzenia zamontowane na samochodach lub podwoziach terenowych.

Oferta podestów ruchomych nieizolowanych montowanych na samochodach terenowych, które można wykorzystywać w branży energetycznej do pracy w sąsiedztwie czynnych linii czy instalacji elektrycznych jest dość szeroka. Firma wynajmująca Mateco poleca do prac wykonywanych w terenie podnośniki teleskopowe o napędzie diesla jak np. podnośnik teleskopowy firmy HAULOTTE H25TPX o wysokości roboczej wynoszącej 25 metrów lub GENIE SX-180 o wysokości roboczej wynoszącej 57 metrów. Teleskopowe podesty ruchome o napędzie spalinowym sprawdzają się na nierównym, trudnym podłożu dzięki napędowi 4x4 oraz kołom z protektorem. Z rozsuniętymi podporami nawet w trudno dostępnych miejscach można uzyskać bezpieczny grunt pod nogami. Urządzenia tego typu łączą w sobie możliwość pracy w ciężko dostępnych miejscach z możliwością operowania na bardzo dużych wysokościach (sięgających 57 metrów) lub w znacznym oddaleniu od punktu, w którym można ustawić podest. Teleskopowe podesty ruchome są w pełni sterowalne z górnego pulpitu. Ramię teleskopu może się obracać o 360°. Ponadto może się ono przemieszczać zarówno w orientacji pionowej, jak i poziomej, dzięki czemu możliwe jest osiągnięcie imponującego wysięgu bocznego.

Nie tylko podnośnik

W branży energetycznej pracują nie tylko podesty ruchome. W wielu zakładach energetycznych zajmujących się naprawą lub budową linii energetycznych z powodzeniem wykorzystywane są również żurawie przeładunkowe. Znajdują one zastosowanie zwłaszcza przy liniach niskiego napięcia .Ciekawą ofertę w tym zakresie posiada firma HMF Polska, która z branżą energetyczną współpracuje już od wielu lat. Firma oferuje pojazd powstały na podwoziu STAR z zamontowanym żurawiem przeładunkowym HMF 2120-K4. Jest to lekka ( masa własna pojazdu wynosi 10.500 kg) i wielozadaniowa maszyna przystosowana do pracy w najcięższych warunkach terenowych. Samochody napędzone są mechanicznym silnikiem MAN 6-cio cylindrowym typu D0826 o mocy 220 KM. Żurawie 2120-K4 są niezwykle wytrzymałe, cechuje je ultralekka konstrukcja powstała przy użyciu najnowszych technologii produkcji. Mogą podnieść na wysokość 12,4 metra ładunek ważący 1240 kg. Przy mniejszym wysunięciu ramienia masa ładunku będzie mogła wzrosnąć aż do prawie 4 ton. Żuraw może współpracować z przyczepą do dłużyc, która dzięki zamontowanej obrotnicy umożliwia przewóz długich słupów energetycznych i dzięki swoim parametrom zapewnia bezpieczny transport ładunku. Żuraw HMF może zostać wyposażony w świder na ostatnim członie wysięgnika o średnicy 600 mm, który wykonuje odwierty na głębokość ok. 3 m pod słupy. Obsługę ładunku ułatwia wygodny i intuicyjny system sterowania radiowego SCANRECO. Do pracy w branży energetycznej pojazd wyposażony może być w specjalistyczną zabudowę przystosowaną do przewozu narzędzi, materiałów i sprzętu (specjalne uchwyty na wiertnicę) zapewniającego sprawniejszą obsługę podczas interwencji energetycznych.

Do najtrudniejszych i najcięższych zadań przy budowie i konserwacji linii energetycznych wysokiego i średniego napięcia, niezbędne są ciężkie żurawie samojezdne z grupy żurawi terenowych o udźwigu kilkudziesięciu ton przystosowane do pracy w trudnym terenie. Przykładem takiego żurawia, zaprojektowanego z myślą o potrzebach branży energetycznej jest żuraw firmy TADANO GR-1100EX, którego cechą charakterystyczną jest duży udźwig oraz kompaktowe podwozie, zapewniające wyjątkowe zdolności manewrowania. Wysięgnik żurawia jest mocny i lekki, wyposażony w cylinder teleskopowy i charakteryzuje go wysoka wytrzymałość na zginanie. Może osiągnąć znaczną wysokość podnoszenia, wynoszącą 73,6 metra oraz promienień roboczy do 46,9 metra.